‏‫اس‍لام‌ در ای‍ران‌: از ه‍ج‍رت‌ ت‍ا پ‍ای‍ان‌ ق‍رن‌ ن‍ه‍م‌ ه‍ج‍ری‌

اسلام در ایران ، در واقع متن درسهای نویسنده برای دانشجویان تاریخ بوده است . مهمترین موضوعات این کتاب ظهور اسلام ، ورودِ آن به ایران ، قرآن مجید، منابع حقوق اسلامی ، تدوین فقه ، مجادلات فرقه ای ، کلام ، اسماعیلیان ، قرمطیان ، عرفان ، و پیروزی شیعه در ایران است . با اینهمه ، در این اثر نارساییهایی در موارد فقهی و حقوقی و جایگاه شیعیان به چشم می خورد که در ترجمة فارسی ، حاشیة محمدرضا حکیمی به توضیح و تبیین آن اختصاص یافته است.
کتاب در حال حاضر ممنوعه "اسلام در ایران، از هجرت تا پایان قرن نهم هجری"، یکی از آثار ایرانشناس بزرگ اهل شوروی سابق و عضو آکادمی علوم آن کشور، "ایلیا پاولویچ پطروشفسکی" است که یکی از آثار مهم در زمینه منابع و متون تاریخ اسلام و تطورات تعالیم اسلامی و فقه اسلامی و صوفیگری و مذاهب و مسالک و نهضتهایی که مردم در بطن اسلام برپاکردند، بویژه تشیع است
این کتاب در سال 1350 توسط نشر پیام به چاپ رسید و تا سال 1363 که ممنوع چاپ شد، هفت بار تجدید چاپ شده بود. فصل آخر کتاب به چگونگی شکل گیری تشیع در ایران می پردازد
گزیده هایی از کتاب :
در سال شانزدهم هجری ، جنگ قادیسه با شکست ایران توام شد ، و یزدگرد از پایتخت که تیفسون بود فرار کرد ، و شهر بی دفاع ماند و چون قرار داد صلحی بسته نشده بود شهر غارت شد ، و مردمان زیادی کشته و اسیر و برده شدند و غنائمی تا حدود 900 میلیون درهم نصیب اعراب شد .
اعراب یک بار دیگر ایرانیان را در پایان سال شانزدهم هجری در مشرق دجله شکست دادند …در 19 هجری در جنگ نهاوند ایران را در جنوب همدان یک بار دیگر شکست دادند .
در بیست و دو هجری ، اعراب شهرهای زنجان ، قزوین و ری و قومس را به تصرف خود در آوردند … در سال بیست و چهار اعراب قم ، اصفهان ، همدان کاشان را به تصرف خود در اوردند … یزدگرد به استخر فارس گریخت و اعراب در همان سال از راه دریا از بحرین و از راه خشکی وارد خوزستان و سپس پارس شدند …
در سال 28 هجری بین استخر پارس و ابوموسی اشعری عهدنامه ایی بسته شد ، و سر به فرمان اعراب دادند … ولی سال بعد آنان شورش کردند … و و افراد یک پادگان عرب را به قتل رساندند … اعراب بی درنگ استخر را محاصره کردند و تسخیر و ویران نمودند و در حدود چهل هزار مرد را کشتند و زنان و کودکان را به برده گی بردند .
زمانی که اعراب به دنبال اتحاد قبایل بودند در ایران فئودالها به دنبال تجزیه طلبی و قدرت منطقه ایی بودند و همین باعث تضعیف حکومت مرکزی شد .
بسیاری از زمین داران ترجیح دادند که با فاتحان پیمان ببندند و باج و خراج بدهند در مقابل اراضی و و حقوق فئودالی خود را داشته باشند .
در سال 31 هجری اعراب خراسان را تصرف کردند … یزدگر به مرو گریخت … در انجا توسط اسیابانی کشته شد .
در سال 31 شاهنشاهی ساسانی سقوط کرد … و همه ایران تقریبا به تصرف اعراب در آمد .
فقط نواحی بلخ ، زابلستان ، کابل و نواحی شمالی گیلان دیلم و طبرستان مستقل ماندند .
زبان فارسی نوین با الفبای عربی در قرن سوم هجری تکوین یافت